Akustyczne badania laboratoryjne na tle współczesnych potrzeb nauki, kultury i przemysłu

Referat połączony z prezentacją przedstawiony będzie w Laboratorium Akustyki Technicznej Katedry Mechaniki i Wibroakustyki na Wydziale Inżynierii Mechanicznej i Robotyki AGH. Referat przedstawi genezę powstania laboratorium, omówienie głównych stanowisk badawczych i przyrządów, prezentację wybranych wynalazków i wdrożeń oraz pokaz ciekawego zjawiska (niespodzianka). W trakcie pobytu w komorze pogłosowej zmierzona zostanie "cisza". Przewidziana jest także dyskusja w trakcie prezentacji.

Prowadzenie: Zespół Laboratorium Akustyki Technicznej w składzie

• dr hab. inż. Tadeusz Kamisiński, prof. AGH
• dr inż. Adam Pilch
• dr inż. Artur Flach
• dr inż. Jarosław Rubacha
• mgr inż. Aleksandra Chojak
• mgr inż. Bartłomiej Chojnacki

Enklawa spokoju i nakaz milczenia. Wokół praktykowania ciszy w sanatoriach

„Wszelkie hałasy w obrębie Sanatorium są surowo wzbronione. Cisza obowiązuje w całym gmachu oraz na leżalniach. Podczas godzin ciszy chorzy, pozostający w gmachu zakładu, powinni znajdować się w swoich pokojach”. Czy sanatoria przybierają za sprawą dyscypliny i nadzoru, sformalizowanych w niezliczonych regulaminach, kształt instytucji, które Erving Goffman określił niegdyś mianem „totalnych”, a zatem tworzących „miejsce pobytu i pracy znacznej liczby osób znajdujących się w podobnej sytuacji, odciętych na jakiś czas od reszty społeczeństwa i prowadzących sformalizowany tryb życia”? Jakie miejsce zajmują w nich nakaz ciszy i obowiązek milczenia?

Prowadzenie: prof. dr hab. Dariusz Brzostek (UMK)

Dariusz Brzostek – kulturoznawca, teoretyk literatury (Katedra Kulturoznawstwa UMK). Zajmuje się antropologią kulturową, sound studies, twórczością Stanisława Lema, poezją dźwiękową, muzyką eksperymentalną, horrorem, fantastyką naukową i afrofuturyzmem. Wykładał gościnne na: University of North Carolina at Chapel Hill (2018), Guangxi Normal University, Guangdong University of Foreign Studies, Tianjin Normal University (2016). Realizował nagrania terenowe w Finlandii, Francji, Portugalii, Chinach, USA, Maroku i na Jamajce. Uczestnik projektów badawczych Towards a Global History of Music, Reggae Research Network oraz Społeczne Obiegi Wiedzy Akademickiej. Członek Komitetu Nauk o Kulturze PAN (2020-2023). Autor monografii: „Literatura i nierozum. Antropologia fantastyki grozy” (Toruń 2009), „Nasłuchiwanie hałasu. Audioantropologia między ekspresją a doświadczeniem” (Toruń 2014), „Wola nie-wiedzy. Horror postmodernistyczny czy groza późnej nowoczesności” (Toruń 2020); współautor (z Katarzyną Marak i Miłoszem Markockim) książki „Gameplay, Emotions and Narrative. Independent Games Experienced” (Pittsburgh, 2019).

Muzyka i Cisza

Prowadzenie: prof. dr hab. Marek Chołoniewski

O czym mówi cisza w mieście (17.01.2023)

Punktem wyjścia do rozważań i późniejszej dyskusji będzie uchwycenie znaczenia ciszy w mieście. Podejmiemy próbę zrozumienia, w jakich kontekstach pojawia się cisza w odniesieniu do miasta, z czym jest kojarzona – jako idea, jako zjawisko akustyczne, jako znak. Będziemy poruszać się między biegunami oaz spokoju i cmentarzy rozumianych nie tylko jako nekropolie, ale też martwe strefy wyludnionych kwartałów, opustoszałych placów zabaw, zamkniętych fabryk. Zastanowimy się nad miejską ciszą w kontekście retrotopii, solastalgii i technologicznego optymizmu. Potraktujemy ciszę jako dychotomię dźwięku. Dźwięk i jego brak będziemy doprecyzowywać w zależności od funkcji, jaką pełni, reakcji i efektów, jakie wywołuje. Pozwoli to nam na osadzenie naszych dociekań na tle postulatów, rekomendacji i decyzji prawno-politycznych kształtujących miejski pejzaż dźwiękowy.

Prowadzenie: dr Justyna Anders-Morawska

Justyna Anders-Morawska, adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego, członkini Interdyscyplinarnego Centrum Studiów Miejskich UŁ, w pracy naukowej zajmuje się problematyką audiosfery miejskiej z perspektywy możliwości jej kształtowania przez polityki publiczne. Obecnie realizuje projekt badawczy poświęcony tematyce wartości publicznej pejzażu dźwiękowego miast poprzemysłowych. W poprzednich latach badała procesy współrządzenia w miastach polskich o potencjale metropolitarnym. Członkini kolektywu redakcyjnego magazynu „Glissando”.

Długie uszy, czyli o słuchaniu tego, co nie brzmi (28.02.2023)

W tradycji kultury konfucjańskiej, mędrzec posiada „długie uszy”. Uszy te pozwalają mu słuchać „Wielkiego Dźwięku który nie brzmi – 大 音 希 声”. Czego zatem słuchali chińscy mędrcy? Jak słuchać czegoś, co nie brzmi? Czy można słuchać ciszy (czego się słucha w takim wypadku)? W ramach zastanawiania się nad powyższymi pytaniami, opowiem o filozoficznej, daoistycznej praktyce dźwiękowej, o koncertowaniu na instrumencie bez strun i o daoistycznej koncepcji muzyki (która z muzyką niewiele ma wspólnego). Przejdziemy też w naszej wędrówce ze starożytności do współczesności, by porozmawiać o koncepcjach i modelach słuchania, oraz o tym, jak nauczyć się słuchać „Wielkiego Dźwięku”. I o tym, jak umiejętność takiego słuchania może zmienić nas samych.

Prowadzenie: dr Rafał Mazur

Rafał Mazur w swojej działalności artystycznej łączy muzykę improwizowaną, nagrania terenowe, soundscape composition i instalacje dźwiękowe. W ramach projektu „Wielki Dźwięk nie brzmi” łączy aktywność dźwiękową z zagadnieniami poznawczymi. Współtwórca projektu „Audiosfera” w Domu Utopii – Międzynarodowym Centrum Empatii, gdzie m.in. prowadzi warsztaty słuchania. Pracuje nad autorskim projektem filozoficznym „Listening Philosophy” w którym stara się skonstruować ramy możliwego systemu myślowo-poznawczego wyprowadzonego ze sposobu funkcjonowania zmysłu słuchu i opisać cechy hipotetycznej kultury audiocentrycznej

Cisza jako warunek terapii i źródło nerwowości. Psychomedyczne rozumienie ciszy przełomu XIX i XX wieku (14.03.2023)

W wystąpieniu ukażę kontrastowe rozumienia ciszy jako z jednej strony niezbędnego warunku dobrostanu psychicznego a z drugiej - jako niepokojącego zjawiska, które ten dobrostan zaburza. Przedstawię wczesny dyskurs higienistyczny o dźwiękach i ciszy, zaprezentuję obiegowe, prasowe sposoby myślenia o ciszy i nerwowości oraz zasygnalizuję wątki XIX-wiecznej neurastenii z perspektywy studiów nad dźwiękiem. Zastanowimy się nad codziennymi strategiami radzenia sobie z ciszą i dźwiękiem jako źródłami zaburzeń psychicznych w mieście przełomu XIX i XX wieku.

Prowadzenie: dr Marta Michalska

Marta Michalska jest badaczką dźwięków w przeszłości. Obroniła doktorat pt. "Dźwięku, ludzie i nasłuchiwanie Warszawy na przełomie XIX i XX wieku. Wybrane elementy fonosfery miasta", w którym analizuje, w jaki sposób dźwięki wykorzystywane były, aby kształtować, definiować, podważać i zmieniać ramy codziennego życia w mieście. Interesuje się także praktyką badania przez sztukę, pracuje jako redaktorka i nauczycielka.

Cisza obrazów: między milczeniam i słowem (24.04.2023)

Obrazy są nieme. Obrazy nie mówią. Wygląda na to, że obraz jest ontycznie i semantycznie czymś z u p e ł n i e i n n y m niż tekst. W związku z tym, jeśli chcemy cokolwiek istotnego na jego temat powiedzieć, to przynajmniej powinniśmy uwzględnić ten elementarny fakt o poważnych konsekwencjach epistemologicznych. Jeśli obrazy są do w i d z e n i a, a do c z y t a n i a są teksty, to ta elementarna i nieredukowalna różnica powinna wyznaczać odmienność środków, przy pomocy których chcemy o nich rozprawiać. Powinna – ale czy rzeczywiście wyznacza?

Prowadzenie: prof. dr hab. Dariusz Czaja

Dariusz Czaja - antropolog kultury, redaktor kwartalnika „Konteksty”, eseista, recenzent muzyczny. Prof. dr hab., wykładowca w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ. Opublikował książki: Sygnatura i fragment. Narracje antropologiczne (2004); Anatomia duszy. Figury wyobraźni i gry językowe (2006); Lekcje ciemności (2009) – nagroda Fundacji TVP Kultura („Gwarancja Kultury”); Gdzieś dalej, gdzie indziej (2010) – nagroda „Warszawska Premiera Literacka” 2011, nominacja do nagrody „Nike”; Antropołogija jak duchowna wprawa (Lwów 2012); Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe (2013); Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria (2013) – redaktor tomu; Kwintesencje. Pasaże barokowe (2014); Scenariusze końca. Zmierzch, kres, apokalipsa (2015) – redaktor tomu; Negde dalje, negde drugde (Belgrad 2016); Ruiny czasu. Rozmowy o twórczości (2016) – z Wiesławem Juszczakiem. W Wydawnictwie Pasaże ukazała się jego książka Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych (2018).

Głusi - językowa obcość czy inność” oraz online „Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku. Soundwalking w jakościowych badaniach socjologicznych (23.05.2023)

Język dźwiękowy to społecznie legitymizowany atrybut komunikacji. Naturalność jego przyswajania i użytkowania przez osoby słyszące jest niekwestionowana. Dla osób niesłyszących konfrontacja z językiem dźwiękowym pomimo możliwości, jakie dają współczesne protezy słuchu bywa często bolesna i niesatysfakcjonująca. Dostępny zaś w swojej wizualnej postaci język migowy staje się wyrazistym narzędziem komunikacji. W ten sposób kreowany jest od lat stereotyp głuchoniemego jako fenomenu konstruowanego brakiem, obcego w językowym obszarze słyszących. Z drugiej strony język migowy, znacząco polaryzujący językowe światy słyszących i niesłyszących, powoduje autoizolację osób Głuchych wobec środowiska słyszącego.

Kim więc jesteśmy wobec siebie: słyszący i Głusi – Innymi czy Obcymi bez wspólnych przestrzeni do komunikacji? Czy też możemy się wzajemnie siebie uczyć w nurcie akceptacji, pluralizmu i integracji – tymi pytaniami chcę Państwa zaprosić do refleksji nad dialogiem świata „ciszy” i „dźwięku”.

Prowadzenie: dr Helena Liwo

Helena Liwo – doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, adiunkt na Wydziale Studiów Edukacyjnych w Akademii Ateneum w Gdańsku. Swoje zainteresowania badawcze kieruje w stronę zagadnień komunikacji językowej i jej zaburzeń oraz sytuacji osób z niepełnosprawnością w kontekście dyskursu społecznego. Jest specjalistką w zakresie surdologopedii, czynnie zajmuje się terapią zaburzeń mowy w Specjalistycznym Ośrodku Diagnozy i Rehabilitacji Polskiego Związku Głuchych w Gdańsku.

Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku. Soundwalking w jakościowych badaniach socjologicznych

Wystąpienie opiera się na pilotażu badania “Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku”, zainspirowanego artystyczno-badawczą praktyką spaceru dźwiękowego (soundwalk). Pilotaż zrealizowany został w marcu 2022 roku przez socjologów Urszulę Abłażewicz-Górnicką, Macieja Białousa i Katarzynę Niziołek, związanych z Pracownią Sztuki Społecznej, we współpracy z muzykiem, autorem nagrań terenowych Marcinem Dymiterem, oraz przy udziale grupy studentów socjologii ze specjalizacji “Nowe praktyki kulturowe”, pod opieką Pawła Chyca. Polegał na przejściu przez Białystok, z centrum na peryferie miasta, w kierunku wyznaczonym przez wybrany losowo promień, zarejestrowaniu dźwięków na tej trasie in extenso oraz przeprowadzeniu obserwacji osadzonej w kategoriach ekologii akustycznej, skoncentrowanej na percepcji dźwiękowej uczestników. Do obserwacji wykorzystano wcześniej sporządzone dyspozycje oraz aplikację Hush City. Zgromadzony materiał pozwolił na wstępne sprawdzenie możliwości zastosowania spaceru dźwiękowego w jakościowych badaniach socjologicznych poprzez zestawienie wyników obserwacji w postaci notatek terenowych (analogowych i elektronicznych) z zapisem dźwiękowym oraz refleksję nad praktycznymi i kreatywnymi aspektami prowadzenia tego rodzaju badań.

Prowadzenie: Zespół Pracowni Sztuki Społecznej Uniwersytet w Białymstoku w składzie

• dr Katarzyna Niziołek
• dr Urszula Abłażewicz
• dr Maciej Białous

Pracownia Sztuki Społecznej jest otwartym i interdyscyplinarnym przedsięwzięciem o charakterze badawczym, edukacyjnym, kulturalnym i społecznym. Tworzą ją badacze i studenci z Instytutu Socjologii UwB, współpracujący z artystami, animatorami, edukatorami i innymi praktykami kultury, posługujący się w swojej pracy metodami badawczymi opartymi na sztuce.

Katarzyna Niziołek – badaczka i wykładowca w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Liderka Pracowni Sztuki Społecznej, której celem jest łączenie działalności artystycznej, naukowej i obywatelskiej. Od blisko 10 lat współtworzy partycypacyjne projekty teatralne (“Metoda ustawień narodowych”, “Modlitwa. Teatr powszechny”, “Bieżenki”, “Żywe torpedy”, “Walizka”) oraz rozwija metodologię badań socjologicznych opartych na teatrze (theatre-based research).

Urszula Abłażewicz- Górnicka: socjolożka, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Specjalizuje się w problematyce kapitału społecznego, zróżnicowania społecznego, socjologii muzyki i socjologii przestrzeni. Od 2018 roku członkini Pracowni Sztuki Społecznej działającej przy Instytucie Socjologii UwB.

Maciej Białous – adiunkt w Zakładzie Socjologii Kultury Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. W pracy naukowej zajmuje się m.in. tematyką polityki kulturalnej oraz uczestnictwa w kulturze. Edukator kulturalny doświadczony w realizacji projektów lokalnych i ogólnopolskich.

The silence of what we do not want to hear (1.06.2023)

I am listening

You are listening to me listening

Eeeeee tick tock, hic hoc, blaaaaaa blaaa blaaa

We are straining towards the audible

Shhhhhhhhhhhhiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaeiouuuuuuuuuuu

It comes in to focus, clear, comprehensible

semantic, musical, significant

But we do not notice the inaudible

Which is not because it does not sound but because we do not know how to hear it.

It escapes our ears

whooooo

Silence has a monstrous formlessness. It leaks out and takes in. The ‘itself’ and the ‘myself’ are not here, only their process, and that is ambiguous, incomplete and unreliably conjoined with everything else. 

This presentation starts with a contemplation of silence as unheard sound, as that which for physiological, political, ideological and aesthetic reasons we cannot or do not want to hear. 

This desire not to hear is discussed as a ‘strategic deafness’, as the will not to hear ecological, political, social, subjective and other realities. It brings into focus what political scientist Nikita Dhawan calls the privileged role of hearing: “Hegemonic norms of recognition determine what can be read, heard and understood as intelligible and legible” and thus what can make itself count and what by contrast remains silenced and or spoken for. Listening out for a recognizable language and bodies only, silences what speaks in another register. To resists such reductions a more ‘subtle audition’ is required that listens out for the non-linguistic and the non-recognisable to hear the silenced speak in her own voice: breaking the privileged status of language, its rational, referential sense as well as normative expectations. 

In search of such a response and a response-ability, I will propose the constitution of a transversal sound studies, as the practice of a theory that generates the knowledge and sensibility of the world and of human and more than human beings and things in their plurality with the world, as a fuzzy and response-able socio-geography that aims to know accountably from that which we do not previously know how to, or do not want to hear.

Keynote speaker: prof. Salomé Voegelin

Salomé Voegelin is a writer, researcher, and practitioner, who works from the relational logic of sound to focus on the in-between and the liminal, where different disciplines meet in the contemporary crises of climate and public health, and where feminist, decolonial, and postanthropocentric demands can engender different and plural knowledge possibilities. She is engaged in the transversal and transdisciplinary potential of the sonic - to listen across disciplines and processes in order to develop a hybridisation of research where arts and humanities skills and methodologies can generate a contemporary response to climate, health and social emergencies.

She is the author of Listening to Noise and Silence (2010), Sonic Possible Worlds (2014/21), and The Political Possibility of Sound (2018). These books, as well as her numerous articles and papers, applied working and experimentation, develop a critical understanding of art and the environment as aesthetic, ecological and social, as well as economic and political milieus, whose relational reality and artistic fiction is made accessible through a “sonic thinking”, understood not as essentialist or an anti-visual mode of engagement, but as multi-sensory and response-able, making us “see” more, and appreciative also of what we might not see. Her new book Uncurating Sound: Knowledge with Voice and Hands, appears with Bloomsbury in early 2023. It moves curation through the double negative of not not to ‘uncuration’: untethering knowledge from the expectations of reference and a canonical frame, and reconsidering art as political not in its message or aim, but by the way it confronts the institution.

​            

www.salomevoegelin.net   

www.soundwords.tumblr.com

@soundwords_sv

• Marcin Barski
• Marcin Dymiter
• Rafał Mazur
• Łukasz Sochacki

• Intytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ
• Dom Utopii - Międzynarodowe Centrum Empatii
• Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Krakowie
• Laboratorium Akustyki Technicznej AGH